Alles komt hard binnen, geluiden en licht niet meer kunnen filteren, piekeren, niet in slaap kunnen komen, prikkelbaar of emotioneel reageren op de kleinste dingen, ineens ontzettend leeg voelen, angstig en onzeker zijn, het gevoel hebben dat alles teveel is.. Overprikkeld.
Veel mensen hebben hier onbewust last van. Overprikkeling is een onderschat fenomeen. Het kan iedereen overkomen. Maar vooral mensen die hooggevoelig zijn hebben hier eerder en intensiever last van.
Ook al weet ik al 8 jaar dat ik hooggevoelig ben, toch raak ook ik nog wel eens overprikkeld.. Vooral wanneer ik het druk heb of uit balans ben. Dat is iets wat ik constant en bewust in de gaten moet houden. En gelukkig herken ik ondertussen de signalen en weet ik wat ik moet doen om weer bij mijzelf en in mijn kracht te komen. Daarom deel ik deze blog met jullie; wat is overprikkeling en wat kun je eraan doen?
Wat zijn prikkels:
Een prikkel is alle bewuste en onbewuste informatie die binnenkomt via onze zintuigen; zien, horen, ruiken, proeven, voelen (externe prikkels) of via onze gedachten, gevoelens en emoties (interne prikkels).
Externe prikkels kunnen bv zijn: lawaai, fel licht, straling, drukke menigten, verkeer, warmte/ kou, aanraking, prestatiedruk, vervelend zittende kleding (bv kledinglabeltjes), heftige geur of smaak, onrust/ stress/ verdriet van anderen, viezigheid, onvoorspelbare of hectische situaties, teveel werk of te weinig structuur.
Interne prikkels kunnen zijn; piekergedachtes, angst zoals faalangst, verlatingsangst enz. Emoties als onzekerheid, schaamte, schuldgevoel, perfectionisme, enz.
Prikkels komen dus van je omgeving, je zintuigen, je denken en je emoties. Door een teveel aan prikkels kun je overprikkeld raken.
Wat is overprikkeling:
Overprikkeling ontstaat wanneer er teveel prikkels zijn ontvangen dan de hersenen op dat moment kunnen verwerken. Het zenuwstelsel is overbelast geraak en kan geen nieuwe informatie meer opnemen of verwerken. De hersenen kunnen de hoeveelheid prikkels niet meer filteren, waardoor alles tegelijk lijkt binnen te komen. Hierdoor voel je je overweldigd en verlies je het overzicht.
HSP en overprikkeling
Alle mensen raken wel eens overprikkeld.. je moet teveel doen op een dag, het is te lawaaierig om je heen, je kan niet meer helder denken, raakt geïrriteerd of bent op.. Bij HSP’s gebeurd dit ook maar dan sneller en intenser. De hersenen bij een HSP werken anders, en het zenuwstelsel en de zintuigen bij een HSP zijn fijngevoeliger. Alle indrukken, interne en externe prikkels worden uitgebreider en intensiever verwerkt dan bij de gemiddelde mens. Hierdoor worden zij eerder overweldigd door de hoeveelheid prikkels. Het zenuwstelsel heeft tijd en rust nodig om prikkels te verwerken en te herstellen. Gebeurd dit niet dan ontstaat er stres of kortdurende overprikkeling. Dit is vervelend maar gauw weer te herstellen door rust te nemen en te ontladen. Word het zenuwstelsel te lang overprikkeld en sta je te lang onder druk, dan ontstaat er chronische overprikkeling. En dit kan leiden tot allerlei ernstige klachten die je functioneren erg in de weg kunnen staan.
Kortdurend overprikkeld zijn ervaar je bijvoorbeeld wanneer je naar de stad bent geweest en je daardoor leeg voelt. Of wanneer je een drukke dag hebt gehad met veel stres en lawaai.
Chronisch overprikkeld zijn kun je bijvoorbeeld ervaren wanneer je een lange tijd op een -voor jou- niet gezonde of passende werkplek werkt met teveel druk en stres. Of wanneer je een periode last hebt van teveel interne of externe prikkels. Bijvoorbeeld een te groot verantwoordelijkheidsgevoel of perfectionisme. Of wanneer je een trauma hebt meegemaakt en je emoties wegduwt. Dit levert langdurige stres op, waardoor je systeem overprikkeld kan raken.
Eerste signalen van overprikkeling kunnen zijn:
Ineens erg moe/ leeg voelen
Niet meer helder kunnen denken
Geïrriteerd of emotioneel reageren
Omslaan in boos of agressief gedrag
Niet goed rationeel om kunnen gaan met de situatie
Geluid of licht niet meer goed kunnen verdragen
Contact vermijden, graag alleen willen zijn
Hyperventilatie en paniek aanvallen
Knipperen met de ogen. Ogen of oren dichthouden.
Verminderde concentratie
Hartkloppingen
Lichamelijke klachten zoals buikpijn, hoofdpijn, trillen, enz.
Slecht slapen
Niet goed kunnen eten
Klachten bij langdurige overprikkeling kunnen zijn:
Chronische vermoeidheid
Angst- en paniekstoornissen
Irreële angsten en fobieën
Burn-out
Depressiviteit/ stemmingswisselingen
Verslavingen
Chronische slaapproblemen
Eetproblemen
Lichamelijke klachten en aandoeningen
Ook bij kinderen kan langdurige overprikkeling zich uiten in overspannenheid, gedragsproblemen, teruggetrokken of agressief gedrag, slaap- of angststoornissen enz. Wat nog wel eens verward kan worden met ADHD, Autisme of gedragsstoornissen..
Het is ook best lastig in deze maatschappij om niet overprikkeld te raken. De hoeveelheid prikkels, en de tijds- en prestatiedruk zijn enorm toegenomen. En denk ook eens aan de grootte van de groepen waar kinderen (en ook volwassenen) op het moment mee te maken hebben op scholen.. Helaas kunnen we de maatschappij niet veranderen, en de hoeveelheid prikkels niet verminderen in de buitenwereld. Maar we kunnen wel met deze prikkels en prikkelgevoeligheid leren omgaan..
Tips bij overprikkeling:
Bewustzijn
Allereerst is het belangrijk om te weten wat HSP en overprikkeling precies is en hoe dit werkt bij jou. Wees je bewust van de signalen wanneer jij overprikkeld raakt. En leer waardoor de overprikkeling komt. Zodat je die situaties kunt mijden in je leven. Bewustzijn is de grootste stap om ermee te leren omgaan.
Acceptatie
Vervolgens is het ook erg belangrijk om dit van jezelf te accepteren. Weet dat je eerder overprikkeld raakt in bepaalde situaties. Dat je soms dingen niet kan, en eerder rust nodig hebt. Dat hoort bij jou hooggevoelige karakter (wat ook hele mooie kanten heeft!). Het niet accepteren van deze eigenschap kan de overprikkeling juist versterken.
Rust
Rust is de oplossing en prioriteit nummer 1 waardoor je systeem kan ontprikkelen. Creëer meer rust, ontspanning en ruimte voor jezelf in je leven. Plan meer pauze, meer structuur en meer rustmomenten tussendoor wanneer je even niks moet. Leer welke dingen je kunt doen om weer tot rust te komen (bv yoga, meditatie, aardingsoefening, schrijven, slapen). En maak een (prikkelarme) rustplek in je huis waar je je terug kan trekken. Of ga de natuur in. Dit helpt ook om ons systeem te ontprikkelen. Wanneer je kortdurend overprikkeld ben, dan is een paar uur of een dag rust voldoende om weer in balans te komen (dit is per persoon en situatie verschillend).
Oorzaak wegnemen
Wanneer je langdurig overprikkeld bent dan is het noodzakelijk om je leefstijl te veranderen waarbij je meer rustmomenten voor jezelf hebt. Ook kan het nodig zijn om de oorzaak van de chronische overprikkeling weg te nemen. Zoals een ongezonde werkplek of relatie.. Of een ongezond gedragspatroon aanpakken (bv ongegrond schuldgevoel, verantwoordelijkheidsgevoel of angsten), waardoor je minder stres hebt en beter kan functioneren. Begeleiding kan hierbij heel belangrijk zijn. Omdat je door overprikkeling geen helder inzicht meer hebt in jezelf en je patronen.
Luisteren naar jezelf
Leer te luisteren naar de signalen van je lichaam en je emoties. Reageer je heftig of voel je dat het teveel is? Dit is je alarmbel. Neem dan op tijd rust. Het kan lastig zijn voor de omgeving om dit te begrijpen. Daarom is het belangrijk dat je het uitlegt en communiceert naar de mensen die dichtbij je staan. Zo begrijpen ze het wanneer je je terugtrekt of emotioneel reageert, en misschien kunnen zij jou hier zelfs mee helpen.
Grenzen
Leer waar je grenzen liggen en hoe je ze beter kunt aangeven tegenover anderen. Dit is heel belangrijk om niet overprikkeld te raken. Kijk en voel wat je aankunt op een dag. Wanneer iemand iets vraagt waarop je geen nee durft te zeggen, kun je bv zeggen: ik kom er nog op terug. Zo blijf je bij jezelf.
Voeding
Onze voeding heeft veel invloed op ons lichamelijk en geestelijk welzijn. Door verkeerde voeding of een tekort van iets kunnen we ook sneller overprikkeld raken. Wanneer je een tijdje klachten hebt of erg vermoeid bent, laat dan eens uittesten of je een tekort hebt aan bepaalde vitaminen of mineralen. (Zo kan bv een aanvulling van magnesium en B-complex supplementen een enorme impact hebben op ons zenuwstelsel, waardoor je je minder gestrest voelt en beter slaapt!). Ook kan het verminderen van suiker grote invloed hebben op je stres en vermoeidheid. Laat je goed informeren en uittesten. Voor iedereen is iets anders goed. Het belangrijkste is dat je goed naar je eigen lichaam leert luisteren!
Overprikkeling kan een vervelende bijkomstigheid zijn als je hooggevoelig bent. Maar het hoort nou eenmaal bij onze persoonlijkheid; we zullen ermee moeten leren omgaan. En als we dat doen kunnen we pas echt genieten en gebruik maken van onze positieve eigenschappen en kwaliteiten!
Ik blijf zeggen: wanneer we in balans zijn, dan kunnen we alles aan. Ook prikkels.
Dus eigenlijk is overprikkeling een signaal van ons systeem dat iets in ons leven of in onszelf niet in balans is of niet goed voor ons is. Een mooie boodschap van onszelf Door hiernaar te luisteren kom je meer op je juiste pad, meer bij jezelf en meer in je kracht!
De verbinding met je lichaam en je gevoel is je belangrijkste tool als je hooggevoelig bent. Dus luister goed naar je lichaam en neem op tijd je rust dan kun je je eigenschap in je voordeel (en dat van een hoop anderen) gebruiken!
Liefs Anne